LEWOCZA - miasto powiatowe we wschodniej Słowacji, w kraju preszowskim,
w historycznym regionie Spisz..
Górująca nad Lewoczą Olivetska Góra od wieków znana była
jako miejsce kultu
Najświętszej Maryi Panny. Stąd też pochodzi
jej druga nazwa — Mariańska Góra, czyli Góra Matki Bożej. Z
zachowanych dokumentów wiadomo, że pielgrzymowano tu już w XIII w.
W 1247 roku na Mariańskiej Górze zbudowano pierwszy, niewielki
kościółek pw. Nawiedzenia Matki Bożej. Być może powstał on
jako dziękczynne wotum mieszkańców Lewoczy i okolicznych osad,
którzy ocaleli podczas najazdu Tatarów w 1241 roku. Prawie wiek
później, w 1311 roku, w Lewoczy osiedli franciszkanie, którzy jako
czciciele Najświętszej Panny otoczyli kościółek troskliwą
opieką.
W 1322 roku, z inicjatywy ówczesnego proboszcza Lewoczy,
świątynia została wyremontowana
i ozdobiona. Do Lewoczy przybywało
coraz więcej pielgrzymów — nie tylko z terenu Spisza,
ale także
z innych rejonów dzisiejszej Słowacji, Węgier oraz z południowej
Polski. Kościół więc powiększono i przebudowano w 1470 r. W tym
też czasie umieszczono w nim gotycką rzeźbę Madonny Niepokalanej,
czczoną od tej pory jako słynącą łaskami. Być może zastąpiła
ona zniszczony, pierwotny wizerunek. Podczas reformacji wierni nadal
przybywali na Mariańską Górę, mimo zakazu ówczesnych władz;
nieposłusznych karano grzywną.
Po okresie reformacji nastąpiło wyraźne ożywienie kultu Matki
Pana w Lewoczy. Matkę Bożą
z Mariańskiej Góry zaczęto czcić
jako patronkę trwających w wierze. W 1673 roku Stolica Apostolska
przyznała sanktuarium liczne odpusty, co spowodowało kolejny wzrost
liczby pielgrzymów.
Kościół wielokrotnie przebudowywano i
powiększano. W 1698 r. na jego miejscu została wzniesiona
druga
świątynia, a w 1819 r. trzecia. Budowa obecnego kościoła trwała
w latach 1906—1914.
Został on uroczyście poświęcony 2 lipca
1922 roku przez spiskiego biskupa Jana Wojtaszaka późniejszego
słowackiego męczennika z czasów komunizmu, obecnie Sługę Bożego
i kandydata na ołtarze.
Szczególnie uroczyście obchodzony był na Mariańskiej Górze
Jubileuszowy Rok 1900.
Rozporządzeniem biskupa spiskiego Pawła
Szmresaniego, wierni, którzy nie mogli udać się na pielgrzymkę do
Rzymu, otrzymywali odpust jubileuszowy, odwiedzając tutejsze
sanktuarium w uroczystość
Nawiedzenia Matki Bożej. Jak zanotował
ks. Alojzy Friedrich w wydanym w 1911 roku dziele
pt. „Historye
cudownych obrazów Najświętszej Maryi Panny w Polsce”, w dniu tym
wyruszyła
na Mariańską Górę „...wspaniała procesya z muzyką
i śpiewem pobożnym. (...)
Dwie godziny postępowała procesya na
stromą górę, podczas której 80 młodych mężczyzn utrzymywało
porządek, a 120 panien w bieli ubranych rzucało kwiaty pod stopy
księdza biskupa”.
Ostatnia pielgrzymka przed objęciem władzy przez komunistów, z
udziałem tysięcy wiernych,
odbyła się w 1948 roku, zaś pierwsza
pielgrzymka po upadku komunizmu — w roku 1990.
W latach 1948—1990,
mimo licznych szykan i zakazów, wierni przybywali do tutejszego
sanktuarium prosząc Madonnę o wsparcie i ratunek. Miejsce to stało
się w tym okresie narodowym sanktuarium Słowaków, podobnie jak
Częstochowa w Polsce. W 1984 roku świątynia została podniesiona
przez
władze kościelne do godności bazyliki mniejszej. Obecnie na
Mariańską Górę, jak przed wiekami, pielgrzymują obok Słowaków,
Węgrzy i Polacy, katolicy rzymscy, grekokatolicy i ewangelicy.
Do sanktuarium wiedzie z Lewoczy prosta, stroma, wysadzana
drzewami droga, przeznaczona
dla pieszych. Idących prowadzą
niebieskie znaki turystyczne i kapliczki opatrzone datą 1869.
Nie
mniej stromą drogą można dojechać aż do parkingu urządzonego w
lesie nieopodal kościoła.
Stoją tutaj stylowe drewniane wiaty z
ławkami i stolikami. Ścieżka prowadzi w dół, gdzie na stoku
znajduje się kaplica wzniesiona nad źródłem. Wielowiekowa
tradycja głosi, że woda z tego źródła
ma moc uzdrawiającą.
Świątynia jest neogotycka. Z daleka widnieje górująca nad nią
strzelista wieża. Obok, nieco niżej, stoi niewielki dom
rekolekcyjny, a w tyle greckokatolicka drewniana kaplica wzniesiona w
1847 roku przez rzymskokatolickiego proboszcza Lewoczy — Józefa
Dulowicza. Sanktuarium opiekują się siostry salwatorianki.
Słynąca łaskami figura znajduje się w ołtarzu głównym,
podobnie jak boczne, neogotyckim.
Powstał on w 1922 roku z fundacji
bpa Jana Wojtaszaka. Madonna stoi odziana w strój królewski,
dzierżąc w prawej dłoni berło. Jej postać otacza krąg z
promieni.
Wokół ołtarza zawieszono liczne wota i tabliczki
wotywne; pochodzące z czasów komunistycznych
są anonimowe, czasem
nie zawierają nawet imienia.
Na ścianie kościoła, przy wejściu, widnieje tablica
upamiętniająca wizytę Jana Pawła II,
na której wypisano fragment
homilii wygłoszonej przez Papieża na Mariańskiej Górze:
„Jest
prawdą, że liczni synowie i córki ziemi słowackiej zawdzięczają
tej świątyni to, że prawda o Bogu i wiara w Niego zachowały się
żywe w ich sercach”.
Między położonym w
dolinie miastem Lewocza na Spiszu a wznoszącą się nad nim górą,
na której szczycie znajduje się maryjne sanktuarium, w środku
rozległej łąki stoi krzyż.
Upamiętnia on miejsce, gdzie 3 lipca
1995 r. Ojciec Święty Jan Paweł II odprawił Mszę św.,
w której
uczestniczyło ponad 650 tys. wiernych.
Po raz pierwszy Słowacy mogli przyjmować Następcę św. Piotra
jako wolny naród,
suwerenne państwo, któremu pomimo wielu
przeciwności udało się wytrwać w wierze.
Słowackiego katolicyzmu
nie zmogła w przeszłości reformacja, hitleryzm ani socjalizm,
budowany tu wyjątkowo starannie. Po okresie, kiedy w kościołach
można było spotkać jedynie
garstkę staruszek i małych dzieci
(za
przyznanie się do katolicyzmu groziło zwolnienie z pracy i
wyrzucenie ze szkoły),
wielotysięczne tłumy stanęły wokół
ołtarza ustawionego u stóp sanktuarium,
zwanego często słowacką
Częstochową.
Do Lewoczy pielgrzymowałem 2 razy, ostatnio byłem tam z Norbertem we wrześniu 2012 roku.
Polecam wszystkim, którzy będą na Słowacji aby odwiedzili to święte miejsce Słowaków.